Wenn´s Male beim Holte verzählt hot

Ming Male (Groaßmüettr) und i sind allat drno zum Holte mit de Kieh ins Gietle und in Berhag (Flurname von Gundsbach). Oft ischt Petre Fronze Marte (gef. 1944) drzüekumme. Im Berhag hottes a groaße Weattrtanne geabe, do simbr ünda ning kokett wenn es gschmaißt hot. ’s Reageda üfdong, a Fuir gmachet und gmietle isches woare. Ündrm Verzelle hotse denn Mündharmenie gschpielt, des hotse gonz güet kinne. Gloset hone mit Mül und Oare, gonz klei bine woare, wennse vu freier verzeih hot.

Wißedr, doamols hend die Jünge no vu de Olta ebbas leane kinne, huit ischt es grad umkehrt!

Im Gietle ischt a kleis Hirtehittle gwea mit dr Fuirgrüeb. Zmol hembr denn an Durscht kriet, am Bächle a Wassr kholet, a paar Roßminza ningdong i des heiß Wassr und dr Tee ischt fertig gwea. Marte und i hend denn hie und da öü a Forelle gfocht, Forelle blau, a Solz hembr öü khett. Zmol hots Male d’ Pfife us ’m Sack zöge, an Britschlestabak ningdong, im Fuir mit am Briegel gschtoaret, a Breckle Glüet rüsdrillet, i die hohl Hond nongdong, ’s Gfiehl zrugzoge, i die Pfife dong und zöge und brunne hot es öü schu. Mir hotses öü gleanet, die Glüet i d’ Händ zneamet.

Dr Uinatsbach ischt ihr Huimat gwea. Im obere Hüs ischse üfgwagse. Ana 1853 ischse uff d’ Wealt kumme, noatig isch ba gwea, abr zfriede. Beargbirle sindse gwea und ’s Bacharlo ischt im Summer d’ Huimat gwea. Als kleis Meidle hotse im Glasfeald hinda schu kholte. Mit acht Johr isch se schu dinngwea, so a zwie Monat do hinda!

Ihr gonz Leabe hot se mit ’m Vieh zdind khet. A dri bis vier Kieh, etle Gaiß und Schof hobba hinda khett. Dri Schtäl sind es gwea, uina um fünf uff vier Meter, dr ondr fünf uff zwie Meter, dr kleinscht ischt vier uff zwie Meter gwea. Ma hot Schtuiwändle üfgschichtet, ma siechts huit no ünderm Glasfealdarkopf, am Voargipfel vum Linggarskopf.

Dreiviertel Schtünd vum Uinatsbach, ünderhalb vum Schupfegeare, uff diesar Sitte got dr Weag uffs Woltebergarhüs dur, noch am Debele kutt a kleine Schpitzkehre (links siecht ba no Brennessla noch 130 Johr - wo Litt gwea sind, sind Brennessla), do sind die dri Schtäl gschtonde. Die Schtäl sind uifach gwea. Am Lenzig hobba d’ Schtanga uff die Mierle dong, d’ Londra druffdeckt und mit Schtui bschworet, fertig ischt dr Schtäl gwea. Voana hobba üs und ing kinne, am Herbscht hendse des Dach wiedr abbroche, d' Stengele a d’ Wond hiegluined, Londra üfbieget und zletscht no züedeckt, halt weag deana Lenda, wo im Winter gange sind.

Die erschte Tourischte sind durgange, Bapischt vum Bach, Mathiesle vu dr Birgsöü. Öü d’ Oberschdoarfar sind mit de Litt uff d’ Trettach (= Geißspitz), drzüe no d’ Mädelargabel. Hermann von Barth ischt öü durgange, hot ana 1869 schu 44 Bearggipfel gmachet khett. Mei, die all hend mit deam kleine Meidle im Bacharlo dinna a Bedüre khett. Uina hotr a Pfifle brocht und a Päckle Tabak (Britschlar), a Schächtele Zindholz drzüe (hot es sitt 1840 geabe). ’s Reiche hotse do agfocht und greicht ihr gonz Leabe long, bisse mit 84 ano 1937 huimgange ischt. Mei dea Tabak ischt bold üsgange, was reicht ba nochat. Beargwurzeblätter ( = Meisterwurz) hotse gsammlet, uffm Londrdach tricknet, i dr Noat hotse halt des greicht.

Neabezüe am Holte im Öüguscht ischse zum Bearghoibe, hot greachet und gmaischtet de gonze Noünder (= Nachmittag), halt im Oanegeare, Schupfegeare und oberhalb im Glasfeald, manchmol öü am Kieleschrofe.

All Moarge ischt Lukas (dr Vater) oder Vinzenz kumme und händ inar Butte die Mill kholet. Kiehlt hobbasse im Uinatsbach (huit seibba Bacherloch-Bach). Omma uff die Mill i dr Butte hendse miesse a Breattle lege, sies hätt es die Mill rüsgol- get. Hofele hendse gong miesse. Dahuim im Bach (= Einödsbach) hobba griert und käset drmit.

Dr Weag ning ischt viel besser gwea wie huit, allat hendse dra gschaffet. D’ Kieh hend üs und ing miesse. De Winter hobba de Mischt rüsgschlittlet und sgonz Bearg- hoi kholet. Bei am sichre Tag voar de Lenda sindse zum Mischtschlittle ning is Glasfeald. Breits a Schtünd hendse ning khet, d’ Mischt uff de Schlitte glade und nüsgschlittlet in Bach, Lukas dr Vater, Vinzenz dr Ältescht, Mechthild die älter Schweschter, ’s Male und Johann. Do hot es doch d’ Vater am Kätzlestobel amol vrlendet. Mei sind diese verschrocke. Waile hendsen rüsgschearet uss dr Lend, de Schlitte hot es zämetgschpriglet khett, d’ Vater uff an ondere Schlitte dong und pressiert hotes und huimgschlittet, i d’ Schtube ning uff d’ Gütsche glegt. Noch ar Viertelschtünd ischa züenem seal kumme.

Wo ’s Male nochat gwagse gwea ischt, hendse doch des erseht Woltebeargarhüs ana 1875 büe. Do hotse no kholfe und am Rawearts vu dr Hitte mache sind se bei Brutschars Fela allat ingkehrt.

Mit 26 Johr ischt ’s Male i d’ Birgsöü nazoge und d’ Jockare woare und blibe, bis se ana 1937, a Wuche voar Heiligobed, für allat huimgange ischt.